In de Bibliothèque nationale de France in Parijs bevindt zich een handschrift met de Italiaanse vertaling van de Meditationes vitae Christi, vervaardigd in Siena tussen 1325 en 1330. Het is geïllustreerd met een groot aantal ingekleurde tekeningen bij scènes die ook in andere handschriften voorkomen, maar, en dat is uitzonderlijk, ook met illustraties die alleen in dit handschrift voorkomen.

De vlucht naar Egypte en de terugkeer naar Nazareth worden verteld in Capittel X en Capittel XI. De bijbehorende afbeeldingen komen aan de orde in andere blogs.

Ik citeer uit C.C. De Bruin: Tleven ons Heren Ihesu Cristi. Het Pseudo-Bonaventura-Ludolfiaanse Leven van Jezus

Folio 9 recto: In horen viertienden jaer wart si overmids (krachtens) godlike openbaringhe ghetrouwet Joseph, ende quam weder tot Nasareth.

Omdat Maria's toekomstige bruidegom haar maagdelijkheid moest respecteren, verliep de uitverkiezing op een ingewikkelde manier. Tezamen met alle andere ongetrouwde afstammelingen van koning David werd hij opgeroepen om te zien wie van hen de gelukkige was om met Maria te trouwen. Doordat zijn herdersstaf ging bloeien en een duif uit die staf tevoorschijn kwam, was het duidelijk dat hij de door God uitverkoren bruidegom was.

Folio 16 recto: Want hi mercte Marien swaer te wesen, so bedroefde hi daer om ende wart bedruct en woudese niet nemen in echtscap, maer hi woudese heymelic laten.

Jacobusevangelie 14. 1 En Jozef, die erg bang geworden was, liet haar met rust en vroeg zich af wat hij met haar zou doen. Hij dacht: "Als ik haar zonde verberg handel ik in strijd met de wet van de Heer. Maar als ik haar aanbreng bij de kinderen van Israël vrees ik dat het kind in haar van een engel zou kunnen zijn, en dan zou ik zijn als iemand die een onschuldige overlevert aan een doodvonnis. Wat moet ik dan met haar doen? Ik zal haar in het geheim wegsturen." En de nacht kwam over hem.

Folio 16 verso: Mar onse Heer sende sinen enghel, die Joseph inden slaep vermaende, dat hi Marien sijn wijf nemen soude […] want het van den Heilghen Gheest waer dat si ontfanghen hadde

Jacobusevangelie 14. 2 En zie, een engel van de Heer verschijnt hem in de droom en zegt: "Vrees niet vanwege dit meisje, want wat in haar is komt van de Heilige Geest. Zij zal een zoon baren en gij zult Hem de naam Jezus geven, want Hij zal zijn volk redden van hun zonden." En Jozef stond op uit zijn slaap en prees de God van Israël, die hem deze genade bewezen had, en hij hield haar onder zijn hoede. Toch had hij geen gemeenschap met haar, totdat zij een zoon ter wereld bracht; en hij noemde hem Jezus.

Dezelfde scène wordt ook beschreven in Matteüs 1:18-21.

Folio 18 recto: Joseph daer om op ghinc van Nazareth tot Bethlehem der stat van daer hi gheboren was, want hi vanden huse heren Davids was.

Folio 18 verso: Ende Joseph al daer, want hi een timmerman was, bi aventuren maecte dat si hem besloten, ende een crebbe sinen osse ende esel die si mit hem gebrocht hadden.

De overbekende afbeeldingen met de geboorte, de aanbidding van de herders en de aanbidding van de koningen heb ik niet opgenomen. Jozef is daarbij aanwezig, maar speelt geen bijzondere rol. Dat is wel het geval op de volgende afbeeldingen waar hij toekijkt hoe Maria haar kind de borst geeft ( folio 31 recto) en waar hij het Kind op zijn schoot liefdevol koestert (folio 31 verso).

Toen de Heer geboren werd naamt gij hem in uw armen.
Deze voorstelling past perfect bij vers 3 van de Hymne die – aldus mijn missaal - gezongen werd in de Vespers op het feest van Jozef.

Folio 37 recto: so openbaerde die enghel Joseph in sinen slape enen dach te voren, eer Herodes die kinder dode, ende seide hem dat hi mitten kinde ende mitter moeder vlien soude in Egypten, want Herodes dat kint sochte te doden.

Folio 37 verso: Joseph stont op ende wreckede die moeder. Aldus beghonnen si inder nacht te trecken tot Egypten. Voerwaer het was der moeder ons Heren ende Joseph grote tribulacie dat si tot enen vreemden lande dat si niet en kenden, gaen mosten […]

Folio 39 recto: Die teder ende jonghe moeder ende die heilighe oude Joseph droeghen hem in Egypten doer enen wech die woest was, doncker, bosschelijc, scarp (oneffen, ongebaand) ende daer nyement en woende, doer enen wech die oec seer lanc was […]

Folio 43 verso: Ook in Egypte verdient Jozef de kost met timmerwerk.

Folio 52 recto: Si vonden inden tempel als een fonteyn der wijsheit onder die leraers sittende, mar als een exempel der ootmoedicheit eerst horende ende vraghende eer dan hi leerde.
Als hem die moeder inden tempel sach […] dat kint Jhesus quamt tot hoer ende si ontfenc hem blidelijc ende custen vriendelijc ende sach hem aen en seide hem: ‘’Kint, wat hebste ons gedaen? Ic ende dijn vader hebben di mit droefheiden ghesocht.

Folio 52 verso: Ende onse Heer, volghende den wille sijnre moeder, keerde weder mit hoer te Nazareth.

Folio 57 verso: Sich oec mede aen, hoe dat si drie daghelijcs eten tot enen tafelkijn te gader, gheen lecker of costel spise etende, maar arm ende snode avontmael doende, ende hoe si daer na te gader spraken, niet onnutte ydel worde, maar woerde vol wijsheden en vol des Heilighen Gheests.

Folio 58 recto: Ende hoe si na alsodanigher recreacien hem kierden tot bedinghen elc in sijn camerkijn, wart dat huus niet wijt en was, maar cleyn.

Behalve dat hij wijst op de armoede van het gezin benadrukt de schrijver (en de illustrator) dat Maria en Jozef (nog steeds) afzonderlijk slapen.

Op folio 59 recto wordt Jozef in de Meditationes voor de laatste keer genoemd: Doe onse Heer out was xxix jaer […]

Ende nam weerdelic verlof van onser Vrouwen ende van Joseph ende ghinc van Nazareth tot Jherusalem waert op der Jordanen, daer Johannes dopende was. Hi ghinc daer alleen, die Heer der werelt, want hi noch geen discipelen en hadde.

Folio 65 recto en verso illustreren het Doopsel van Jezus in de Jordaan; maar dat is het onderwerp van een andere blog.